Λεξιλόγιο

Άδεια

• Μια άδεια επιτρέπει σε τρίτους να εκτελέσουν συγκεκριμένες ενέργειες με ένα έργο ή δεδομένο. Η άδεια ενημερώνει για τα δικαιώματα χρήσης ενός πόρου (π.χ. κείμενο, δεδομένα, πηγαίο κώδικα).

Αναγνωριστικό Ψηφιακού Αντικειμένου (Digital Object Identifier- DOI)

• Μια μοναδική συμβολοσειρά κειμένου που χρησιμοποιείται για την αναγνώριση ψηφιακών αντικειμένων, όπως άρθρα περιοδικών, σύνολα δεδομένων ή εκδόσεις λογισμικού ανοιχτού κώδικα. Το αναγνωριστικό ψηφιακού αντικειμένου (DOI) είναι ένας τύπος επίμονου αναγνωριστικού (Persistent Identifier - PID).

Αναπαραγώγιμη Έρευνα

• Η αναπαραγωγιμότητα είναι ένα φάσμα και οι εκπαιδευτές πρέπει να επιλέξουν τον ορισμό που χρησιμοποιείται περισσότερο από το ακροατήριό τους. Σε γενικές γραμμές, η αναπαραγώγιμη έρευνα καθιστά δυνατή την επίτευξη παρόμοιων αποτελεσμάτων μιας μελέτης ή πειράματος και ανεξάρτητων αποτελεσμάτων που λαμβάνονται με τις ίδιες μεθόδους αλλά υπό διαφορετικές συνθήκες (δηλ. αναφορικά με τα αποτελέσματα). Κάποιοι διαχωρίζουν τον ορισμό σε επίπεδα αναπαραγωγιμότητας, περιλαμβάνοντας υπολογιστικά αναπαραγώγιμα (που ονομάζονται επίσης “αναπαραγώγιμα”): όπου ο κώδικας και τα δεδομένα μπορούν να αναλυθούν με παρόμοιο τρόπο όπως στην αρχική έρευνα για να επιτευχθούν τα ίδια αποτελέσματα, και εμπειρικά αναπαραγώγιμα (που ονομάζονται επίσης “αντιγράψιμα”): όπου ένας ανεξάρτητος ερευνητής μπορεί να επαναλάβει μια μελέτη χρησιμοποιώντας τις ίδιες μεθόδους αλλά δημιουργώντας νέα δεδομένα.

Ανοικτά Δεδομένα

• Τα Ανοικτά Δεδομένα είναι ηλεκτρονικά, χωρίς κόστος, προσβάσιμα δεδομένα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν, να επαναχρησιμοποιηθούν και να διανεμηθούν υπό την προϋπόθεση ότι αποδίδεται η πηγή δεδομένων.

Ανοικτά Υλικά

• Ο διαμοιρασμός ερευνητικών υλικών, για παράδειγμα, βιολογικών και γεωλογικών δειγμάτων, είναι μια ακόμη πρακτική της Ανοικτής Επιστήμης.

Ανοικτές Εργαστηριακές Σημειώσεις

• Μια έννοια που αφορά την τακτική συγγραφή για την έρευνα, έτσι ώστε οι σημειώσεις και τα δεδομένα της έρευνας να συγκεντρώνονται και να δημοσιεύονται ηλεκτρονικά αμέσως μόλις αποκτώνται.

Ανοικτή Αξιολόγηση

• Η ανάπτυξη ενός δίκαιου συστήματος αξιολόγησης ή πρωτοκόλλου για τις ερευνητικές προτάσεις, που βασίζεται στη διαφάνεια της διαδικασίας και όσων εμπλέκονται σε αυτήν.

Ανοικτή Επιστήμη

• Η Ανοικτή Επιστήμη είναι το κίνημα που καθιστά προσβάσιμη την επιστημονική έρευνα, τα δεδομένα και τη διάδοσή τους σε όλα τα επίπεδα μιας ερευνητικής κοινωνίας.

Ανοικτή Πηγή

• Διαθεσιμότητα πηγαίου κώδικα για ένα λογισμικό, μαζί με άδεια ανοικτού κώδικα που επιτρέπει επαναχρησιμοποίηση, προσαρμογή και περαιτέρω διανομή.

Ανοικτή Ομότιμη Κρίση

• Ένας γενικός όρος που δηλώνει έναν αριθμό αλληλεπικαλυπτόμενων τρόπων με τους οποίους τα μοντέλα ομότιμης κρίσης μπορούν να προσαρμοστούν σύμφωνα με τους στόχους της Ανοικτής Επιστήμης, συμπεριλαμβανομένης της ανοικτής ταυτότητας του αναθεωρητή και του δημιουργού, της δημοσίευσης αναφορών επανεξέτασης και της δυνατότητας μεγαλύτερης συμμετοχής στη διαδικασία ομότιμης κρίσης.

Ανοικτή Πρόσβαση

• Η Ανοικτή Πρόσβαση αναφέρεται σε ηλεκτρονική, χωρίς κόστος πρόσβαση σε αξιολογημένο επιστημονικό περιεχόμενο με δυνατότητα δωρεάν επαναχρησιμοποίησής του, όσον αφορά τους περιορισμούς πνευματικών δικαιωμάτων copyright.

Αντίκτυπος της Έρευνας

• Περιλαμβάνει ακαδημαϊκές, οικονομικές και κοινωνικές πτυχές, ή κάποιο συνδυασμό και των τριών. Ο αντίκτυπος είναι η αποδεδειγμένη συμβολή της έρευνας στην αλλαγή της κατανόησης και της προόδου της επιστήμης, της μεθόδου, της θεωρίας και της εφαρμογής σε όλους τους κλάδους και εντός αυτών, αλλά και του ευρύτερου ρόλου που παίζει εκτός του ερευνητικού συστήματος.

Αποθετήριο

• Αποθετήριο ορίζεται η υποδομή και η αντίστοιχη υπηρεσία που επιτρέπει την επίμονη, αποδοτική και βιώσιμη αποθήκευση ψηφιακών αντικειμένων (όπως έγγραφα, δεδομένα και κώδικα).

Άρχείο README

• Αρχείο όπου τεκμηριώνονται τα δεδομένα της έρευνας (ερευνητικά δεδομένα). Η τεκμηρίωση πρέπει να είναι επαρκής, ώστε να επιτρέπει σε άλλους ερευνητές να κατανοούν, να αντιγράφουν ή να αναπαράγουν τα δεδομένα, ή να τα επαναχρησιμοποιούν με οποιονδήποτε άλλο τρόπο.

Γενικός Κανονισμός Προστασίας Δεδομένων GDPR

• (General Data Protection Regulation) επιδιώκει τη δημιουργία ενός εναρμονισμένου πλαισίου νομοθεσίας για την προστασία δεδομένων σε ολόκληρη την ΕΕ. Στοχεύει στην αποκατάσταση του ελέγχου των προσωπικών δεδομένων των πολιτών, επιβάλλοντας παράλληλα αυστηρούς κανόνες σε όσους φιλοξενούν και επεξεργάζονται αυτά τα δεδομένα, οπουδήποτε στον κόσμο. Ο κανονισμός GDPR θεσπίζει, ακόμη, κανόνες σχετικά με την ελεύθερη κυκλοφορία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, εντός και εκτός της ΕΕ.

Γνωστικότητα

• Η γνωστικότητα βασίζεται στην αλληλεπίδραση μεταξύ του εξωτερικού κόσμου και του πορίσματος που εκφέρει ο εγκέφαλος ως αντανάκλαση στις πληροφορίες που αντιλαμβάνεται όταν συνδυάζονται με τη γνώση που έχει ήδη αποθηκεύσει. Ως εκ τούτου, η γνωστικότητα επικεντρώνεται στην επίλυση προβλημάτων.

Δεδομένα

• Δεδομένα, με την έννοια που χρησιμοποιείται εδώ, είναι όλα τα ψηφιακώς διαθέσιμα αντικείμενα (απλά ή πολύπλοκα) που προκύπτουν ή είναι το αποτέλεσμα της ερευνητικής διαδικασίας.

Δείκτης Απήχησης

• Ένα αριθμητικό μέτρο που υποδεικνύει τον μέσο αριθμό των αναφορών σε άρθρα που δημοσιεύθηκαν τα προηγούμενα δύο χρόνια σε ένα περιοδικό. Χρησιμοποιείται συχνά ως μεταβλητή για να δηλώσει τη σημαντικότητα ενός περιοδικού. Η μεταφορά της χρήσης του στον υπολογισμό της επίδρασης μεμονωμένων άρθρων που δημοσιεύονται σε ένα περιοδικό θεωρείται προβληματική.

Διαμοιρασμός

• Η κοινή χρήση ενός πόρου ή ενός χώρου. Μια βασική πτυχή της συνεργατικής έρευνας. Καθώς οι περισσότερες έρευνες είναι ψηφιακώς συνταγμένες και ψηφιακώς δημοσιευμένες, το ψηφιακό περιεχόμενο που προκύπτει είναι μη ανταγωνιστικό και μπορεί να διαμοιραστεί χωρίς να επιφέρει κάποια απώλεια στον αρχικό δημιουργό.

Διδακτέα Ύλη

• Η διδακτέα ύλη αναφέρεται στα μαθήματα και σε άλλο εκπαιδευτικό περιεχόμενο που διδάσκονται σε ένα σχολείο ή σε ένα συγκεκριμένο μάθημα ή πρόγραμμα που ακολουθεί μια καθορισμένη δομή.

Εκπαίδευση

• Εκπαίδευση είναι οποιαδήποτε οργανωμένη δραστηριότητα που διδάσκει, ενημερώνει ή μεταφέρει δεξιότητες ή γνώσεις σχετικά με συγκεκριμένες χρήσιμες ικανότητες μέσω ενεργής, αφοσιωμένης μάθησης.

Εκπαιδευτής

• Ο συντονιστής και καθοδηγητής μιας εκπαιδευτικής δραστηριότητας, του οποίου ο ρόλος είναι να εξασφαλίσει την επίτευξη των στόχων της εκπαιδευτικής δραστηριότητας, να εκτελέσει την άσκηση, και να εξασφαλίσει ότι κανείς δεν παραλείπεται.

Έλεγχος Έκδοσης

• Έλεγχος έκδοσης είναι η διαχείριση των αλλαγών σε έγγραφα, προγράμματα υπολογιστών, μεγάλες ιστοσελίδες, και άλλες συλλογές πληροφοριών με λογικό και συνεχή τρόπο, επιτρέποντας τόσο την παρακολούθηση των αλλαγών όσο και την επαναφορά μιας πληροφορίας σε μια προηγούμενη αναθεώρηση.

Εναλλακτικές Μετρικές (Altmetrics)

• Οι εναλλακτικές μετρικές (altmetrics) αποτελούν καινοτόμους τρόπους για την καταγραφή της χρήσης και του αντίκτυπου που έχει η ακαδημαϊκή γνώση. Αντί για τον υπολογισμό του αριθμού των εργασιών που αναφέρονται στην επιστημονική βιβλιογραφία, οι εναλλακτικές μετρικές μετρούν και αναλύουν τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης (π.χ. Facebook, Twitter, blogs, wikis κλπ.), τις λήψεις εγγράφων, τους συνδέσμους προς δημοσίευση και αδημοσίευτη έρευνα, και άλλες χρήσεις της ερευνητικής βιβλιογραφίας, προκειμένου να αποδόσουν μια πληρέστερη εικόνα της εμβέλειας και του αντίκτυπου που έχει η ερευνητική δραστηριότητα.

Εξόρυξη Δεδομένων

• Μια αναλυτική διαδικασία σχεδιασμένη για να διερευνά δεδομένα αναζητώντας σταθερά πρότυπα ή συστηματικές σχέσεις μεταξύ μεταβλητών, προκειμένου να μετατρέψει τα δεδομένα σε αξιοποιήσιμες πληροφορίες για μελλοντική χρήση.

Επίμονες / Προτιμώμενες μορφές αρχείων

• Οι μη-ιδιόκτητες/αποκλειστικές μορφές που ακολουθούν τα τεκμηριωμένα διεθνή πρότυπα, χρησιμοποιούνται ευρέως από την ερευνητική κοινότητα, χρησιμοποιούν τυπική κωδικοποίηση χαρακτήρων (π.χ. ASCII, UTF-8) και η συμπίεσή τους, αν πραγματοποιηθεί, δεν αποφέρει απώλειες.

Επίμονο Αναγνωριστικό (Persistent Identifier - PID)

• Ένα Επίμονο Αναγνωριστικό (επίσης Persistent Identifier - PID) είναι μια μοναδική και σταθερή ονομασία (αναφορά) ενός ψηφιακού πόρου (π.χ. ερευνητικά δεδομένα) μέσω της κατανομής ενός κώδικα που μπορεί να αναφερθεί επίμονα και ρητά στο διαδίκτυο.

Επιστημονική Επικοινωνία

• Η δημιουργία, ο μετασχηματισμός, η διάδοση και διατήρηση της γνώσης που σχετίζεται με τη διδασκαλία, την έρευνα και τις ακαδημαϊκές προσπάθειες. Η διαδικασία όπου οι ακαδημαϊκοί, οι μελετητές και οι ερευνητές διαμοιράζονται και δημοσιεύουν τα ευρήματά τους, ώστε να είναι διαθέσιμα στην ευρύτερη ακαδημαϊκή κοινότητα.

Επιστημονικό Περιοδικό

• Μια σειρά από δημοσιευμένα ερευνητικά άρθρα. Ιστορικά χωρίζεται σε τόμους και θέματα.

Κοινό

• Η ομάδα στην οποία απευθύνεται μια ανακοίνωση (π.χ., οι παρευρισκόμενοι σε ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα για την Ανοικτή Επιστήμη). Το στοχευμένο κοινό είναι μια ομάδα ατόμων, στην οποία απευθύνεται το εκπαιδευτικό πρόγραμμα και η οποία θα επηρεαστεί από την εξέλιξη και τα αποτελέσματά του.

Κοννεκτιβισμός

• Ο κοννεκτιβισμός ενσωματώνει αρχές που διερευνώνται από τις θεωρίες για το χάος, το δίκτυο, την πολυπλοκότητα και την αυτο-οργάνωση. Ο κοννεκτιβισμός καθοδηγείται από την αντίληψη ότι οι αποφάσεις βασίζονται σε ταχέως μεταβαλλόμενα θεμέλια, καθώς αποκτώνται συνεχώς νέες πληροφορίες.

Κονστρουκτιβισμός

• Ο κονστρουκτιβισμός, στην αυστηρή του έννοια, σημαίνει ότι ο κόσμος δεν είναι όπως είναι. Αντ ‘αυτού, ο κόσμος είναι κατά κύριο λόγο προϊόν των προσωπικών μας εμπειριών και απόψεων. Στο πλαίσιο της διδασκαλίας και της μάθησης, αυτό σημαίνει ότι οι ίδιοι οι εκπαιδευόμενοι δημιουργούν την πορεία της μάθησης. Συνεπώς, η εστίαση έγκειται στη δημιουργικότητα του εκπαιδευόμενου και η αξιολόγηση της προόδου δεν βασίζεται στη διαφοροποίηση μεταξύ σωστού ή λάθους.

Μεροληπτική Αναφορά

• Η μεροληπτική αναφορά παρουσιάζεται όταν ορισμένες πτυχές μιας μελέτης δεν αναφέρονται συστηματικά με διαφάνεια, προκαλώντας σπατάλες και πλεονασμούς μέσω επιλεκτικής αναφοράς ή μη δημοσίευσης.

Μεταδεδομένα

• Τα μεταδεδομένα παρέχουν μια βασική περιγραφή των δεδομένων, που περιλαμβάνουν συχνά την ιδιότητα του δημιουργού, τις ημερομηνίες, τον τίτλο, την περίληψη, τις λέξεις-κλειδιά και τις πληροφορίες άδειας χρήσης. Εξυπηρετούν πρώτα απ ‘όλα την ευρεσιμότητα δεδομένων (π.χ. δημιουργός, χρονική περίοδος, γεωγραφική θέση).

Μορφή Εκπαίδευσης

• Μια συμβατικά ονομαζόμενη, τυποποιημένη μέθοδος παράδοσης που εφαρμόζεται από έναν εκπαιδευτή και περιλαμβάνει οποιοδήποτε αριθμό αναγκαίων παιδαγωγικών εργαλείων (δηλαδή κίνητρα / αποθάρρυνση, πρακτικές προσεγγίσεις κ.λ.π.).

Ομότιμη Κρίση

• Μια διαδικασία με την οποία ένα ερευνητικό άρθρο εξετάζεται από εμπειρογνώμονες της κοινότητας, πριν από τη δημοσίευσή του.

Παιχνιδοποίηση (Gamification)

• Η χρήση των στοιχείων σχεδιασμού παιχνιδιών και της μηχανικής παιχνιδιών σε περιβάλλοντα εκτός παιχνιδιού, όπως στην εκπαίδευση, όπου μπορεί να χρησιμοποιηθεί επιφέροντας επιπλέον ενδιαφέρον και αυξάνοντας τη συμμετοχή των ατόμων.

Πνευματική Ιδιοκτησία

• Ένας νομικός όρος που αναφέρεται στις δημιουργίες του νου. Παραδείγματα πνευματικής ιδιοκτησίας αποτελούν τα μουσικά και λογοτεχνικά έργα, τα έργα ζωγραφικής και γλυπτικής, τα βίντεο και άλλα καλλιτεχνικά έργα, ανακαλύψεις και εφευρέσεις, αλλά και φράσεις, σύμβολα και σχέδια.

Προεκτυπωμένο Έγγραφο

• Ένα χειρόγραφο που δεν έχει ακόμη υποβληθεί σε επίσημη ομότιμη αναθεώρηση, και διανέμεται για να λάβει έγκαιρη ανατροφοδότηση από ομότιμους σχετικά με την έρευνα.

Προκαταχώριση

• Οι ερευνητές έχουν την επιλογή ή είναι υποχρεωμένοι να υποβάλλουν σημαντικές πληροφορίες σχετικά με τη μελέτη τους (για παράδειγμα: λογική της έρευνας, υποθέσεις, σχεδιασμός και στρατηγική ανάλυσης) σε κάποιο δημόσιο μητρώο, πριν ξεκινήσουν τη μελέτη. Η προκαταχώριση μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση της μεροληψίας.

Συμπεριφορισμός (Θεωρία της μάθησης)

• Ο συμπεριφορισμός σημαίνει ότι η μάθηση διέπεται από εξάσκηση και πρακτική και εφαρμόζεται καλύτερα με τη χρήση ερεθισμάτων στα οποία ανταποκρίνονται οι μαθητές. Αυτό στην ουσία σημαίνει ότι ζητάται από τον εκπαιδευόμενο να κάνει μια άσκηση για την οποία υπάρχει μια σαφής απάντηση ή μια σαφής πορεία που πρέπει να ακολουθήσει. Η αξιολόγηση είναι σαφής και μπορεί εύκολα να πραγματοποιηθεί με τη βοήθεια απλών μετρήσεων.

Συνδρομή

• Μια μορφή επιχειρηματικού μοντέλου με την οποία καταβάλλεται μια αμοιβή προκειμένου να αποκτηθεί η πρόσβαση σε ένα προϊόν ή μια υπηρεσία - στην περίπτωση αυτή, στα αποτελέσματα της επιστημονικής έρευνας.

Τεκμηρίωση

• Μια τεκμηρίωση είναι λεπτομερείς πληροφορίες, καθώς και η ιστορική και μεθοδολογική προσέγγιση, που αφορούν τα δεδομένα ή τον κώδικα (π.χ. περιγραφή του έργου, μεταβλητές και όργανα μέτρησης).

Χρηματοδότης Έρευνας

• Ένα ίδρυμα, μια εταιρία ή ένα κυβερνητικό όργανο που παρέχει οικονομική βοήθεια για την έρευνα.

Copyright

• Η πτυχή εκείνη της πνευματικής ιδιοκτησίας που παρέχει στους δημιουργούς το δικαίωμα να επιτρέπουν (ή να μην επιτρέπουν) την αναπαραγωγή των δημιουργιών τους. Είναι διαφορετικό από τα δικαιώματα εμπορικού σήματος ή από τα ηθικά δικαιώματα.

Creative Commons (CC)

• Μια σειρά τυποποιημένων αδειών χρήσης που επιτρέπουν στους κατόχους πνευματικών δικαιωμάτων copyright να χορηγούν σε πιθανούς χρήστες ορισμένα από τα προεπιλεγμένα δικαιώματα. Οι άδειες CC χρησιμοποιούνται ευρέως, είναι απλές στη χρήση, είναι αναγνώσιμες από μηχανές, και έχουν δημιουργηθεί από νομικούς εμπειρογνώμονες. Υπάρχουν ποικίλες άδειες CC, καθεμία από τις οποίες χρησιμοποιεί μία ή περισσότερες ρήτρες. Ορισμένες άδειες είναι συμβατές με την Ανοικτή Πρόσβαση όπως υποστηρίζεται στη Διακήρυξη της Βουδαπέστης (CC0 ή αυτές που φέρουν τις ρήτρες BY, SA και ND), ενώ μερικές δεν είναι (φέρουν τη ρήτρα NC).

FAIR Δεδομένα

• Τα FAIR Δεδομένα (σύμφωνα με τους FORCE11 principles και όπως δημοσιεύθηκε στο Nature Scientific Data) είναι Ευρέσιμα, Προσβάσιμα, Διαλειτουργικά, και Επανα-χρησιμοποιήσιμα, προκειμένου να διευκολυνθεί η ανακάλυψη της γνώσης με την υποστήριξη τόσο των ανθρώπων όσο των μηχανών, στην ανακάλυψη, πρόσβαση, ολοκλήρωση και ανάλυση αξιοποιήσιμων επιστημονικών δεδομένων και των σχετικών αλγορίθμων και ροών εργασίας.

Επιπρόσθετες Πηγές

• Open Research Glossary, hosted by the R2RC.

• FOSTER Taxonomy

• Open Definition

• Lexicon-of-Learning (ASCD)